Kangjeng Gusti Pangeran Adipati Arya (KGPAA) Mangkunegara IV kang uga sesilih Raden Mas (RM) Sudira salah sawijine nata ing Praja Mangkunegaran (1853-1881 Masehi). Salawase ngendhaleni peprentahan ing Praja Mangkunegaran, dheweke banget anggone migatekake marang kasusastran Jawa. Mula saka iku, dheweke karsa nganggit Serat Wedhatama.
Menawa digatekake kanthi permati, Serat Wedhatama ora mung gawe sengseme ati natkala kakidungake, nanging uga ngemu makna kang migunani tumrap manungsa ing jagad rame. Amarga Serat Wedhatama ngemu wewarah luhung ing babagan ngelmu lan kawruh kang dadi sangune urip. Ngelmu kang jalari manungsa bakal wicaksana sajrone nglakoni urip.
Babaran Ilmu ing Serat Wedhatama
Lelantaran
Serat Wedhatama, KGPAA Mangkunegara IV asung wewarah marang sadengah manungsa kang
wajib ngupadi ngelmu lan kawruh. Krana kekarone iku bisa dadi sangune urip.
Kejaba
dadi sanguine urip, ngelmu lan kawruh bisa dadi sanjata rikala manungsa
ngadhepi pancabaya ing samadyane marga. Kekarone bisa ngangkat drajade
manungsa. Bisa aweh katentremane pikir lan rasa. Bisa dadi srana mangerteni
jati dhirine kang wajib manunggal marang karsane Gusti.
Tanpa
ngelmu lan kawruh, manungsa bakal ora mangerti kiblat – endi wetan, kidul,
kulon, sartane lor. Saengga manungsa kang kadya kesasar ing sajrone alas gung liwang-liwung
kinemulan pedhut iku mokal bakal mangerti parane urip. Manungsa uga ora bisa
bedake endi kang sinebut penjalin lan endi kang sinebut oyot. Endi kang sinebut
emas endi kang sinebut kuningan. Cekake atur, manungsa bakal ora mangerti endi
kang sejati lan endi kang palsu.
Panemu
menawa ngelmu lan kawruh dadi sanjatane urip iki linandhesan marang dongeng kancil.
Senajan kancil iku kewan cilik sajrone alas gung, nanging duweni ngelmu lan
kawruh kang mumpuni. Amarga duweni kekarone, sato wana kasebut tansah uwal saka
bebaya kang diadhepi. Kalis saka krangkenge Pak Tani. Uwal saka tutuke baya.
Ngelmu
lan kawruh bisa ngangkat drajate manungsa. Ing jagad pakeliran Jawa, panemu iki
duweni sesambungan karo lakon uripe Dewi Sukesi. Sakawit, Sukesi awujud
raseksi. Sawuse antuk wejangan ilmu Sastra Jendra Pangruwating Diyu saka Begawan
Wisrawa gurune, Sukesi malih dadi putri kang endah sulistyaning warni pindha
widadari tumurun ing mercapada.
Kejaba
saka iku, manungsa kang duweni ngelmu lan kawruh bakal bisa ngangkat kelas sosial-e. Contone, akeh pawongan
saka kalangan sudra kang wus buntas ngelmu lan kawruhe dadi pangarsane bangsa
lan nagara, menteri, insinyur, dokter, lan sapiturute.
Ngelmu
lan kawruh nentremake pikir lan rasa. Manungsa kang kasinungan kekarone bisa duweni
pikir jenjem lan rasa tentrem. Ora grusah-grusuh tandange. Sakalire panjangka
bakal kasembadan. Kejaba bisa ngentasi karya, manungsa kasebut uga bisa ngudhari sawernaning perkara.
Ngelmu
lan kawruh sejati kanggo mangerteni jati dhiri. Tegese, ngelmu lan kawruh
kasebut ora kanggo gawe wuleting kulit, atosing balung, sarta pangeram-eram. Nanging
kekarone bisa dipigunakake kanggo nglandhepke pikir lan rasa pangrasa. Saengga
kanthi kekarone, manungsa bisa mangerteni jati dhiri lan sangkan parane urip
kang kudu manunggal marang karsane Gusti. Menawa bisa ngamalake kekarone, manungsa
kaanggep sampurna uripe.
Kejaba iku, KGPAA Mangkunegara IV lelantaran Serat Wedhatama asung pepeling menawa ngupadi ilmu ora kudu marang pawongan kang luwih tuwa yuswane utawa kang sugih bandha donya. Nanging, marang guru kang nguwasani ngelmu lan kawruh sejati kang bakal kagayuh. Contone: sapa wae kang kepengin ngudi ngelmu lan kawruh filsafat kudu beguru marang filsuf (dosen filsafat), kang kepengin ngudi ngelmu lan kawruh agama kudu beguru marang rohaniwan (ahli agama), kang kepengin ngudi ngelmu lan kawruh matematika kudu beguru marang dosen matematika (ahli matematika), lan sapiturute.
Cathetan Pamungkas
Apa
kang diwejangake dening KGPAA Mangkunegara IV kang sinerat sajrone Serat
Wedhatama kasebut kaajab bisa dadi sangu lan gegamane manungsa kang kepengin
ancas-tujuane kagayuh kanthi slamet. Gegaman kang jalari manungsa bisa urip
tentrem lan mengerteni jati dhirine.
Menawa
keslametan, katentreman, sarta jati dhiri kasebut wus kagayuh kanthi sampurna;
manungsa bakal kinaranan mustikane jalma kang tansah sinuyutan ing madyane
bebrayan agung. Kejaba iku, manungsa kasebut bakal ditresnani dening Gusti-ne.
Maha Raja Kang Nguwasani Jagad Raya. (Sri Wintala Achmad)

Komentar
Posting Komentar